Makat yırtığı veya çatlağı olarakta isimlendirilen anal fissür makat iç kısmında 2-3 cm uzunluğunda bir yırtılmayı ifade eder.Anal fissür makat bölgesinin en ağrılı ve ıstıraplı hastalığıdır öyle ki hasta tuvalette ağlayacak kadar acı duyabilir.
Anal fissür video ve fotoğrafları için https://www.instagram.com/analfissur/
Anal Fissür
Makat çatlağı da denmektedir, % 95 ihtimalle sert bi kabızlıkla başlar, kabızlık dışında ishal, aşırı acı yeme, doğumda ıkınma gibi sebeplerlede oluşabilir. Buradaki ishal sıradan ishal değil günde 15-20 defa tuvalete gitmeyi gerektirecek kadar yoğun ishalde görülebilir.
Bu kadar ishalseniz özellikle tuvalet kağıdını çok sert hareketlerle kullanmamalısınız. Çatlağın ilk oluştuğu günlerde oluşan yırtıktan kanama da olabilir. Makatta oluşan bu küçük çatlak zamanla bölgedeki makat kaslarının kasılmasına sebep olarak ve bu kasılma çatlaktan oluşan acıya ağrı eklenmesine sebep olur. Klasik kitaplarda “hasta tuvaletten gözü yaşlı çıkar” şeklinde tarif edilmektedir.
En önemli bulgusu dışkılama esnasında makatı cam çiziyormuş hissi ve tuvalet sonrası birkaç saat sürebilen kramp şeklinde makat ağrısıdır. Tuvalet sonrası ağrının eklenmesi hastalığın müzminleştiğini düşündürür. Haftalar içinde çatlağın olduğu alanada küçük bir meme oluşur ki bu da müzminleştiğinin diğer bulgusudur ve artık kişinin kendi kullanacağı ilaçlarla düzelmesinin zor olduğunu gösterir.
Makat Çatlağı Tedavi
Öncelikle ilaçla tedaviler denenmelidir.
İlaçta tercih sırası şöyledir
Anuflex
Rectoderm + Anestol
veya Anrecta + Anestol
Anuflexin ilk tercih olmasının sebebi tek ilaç kullanarak iki ilacın başarısının elde edilebilmesi ve tek ilaç olması sayesinde kullanım kolaylığıdır, diğer taraftan ekonomik de olmaktadır. Yeni kabul edilen ilk 2 hafta bölgesel uyuşturucu (anestol pomad) ve kas gevşetici (rectomer merhem) kremler kullanılır bu tedavilerle % 40-50 ihtimalle düzelir. Anestol + rectoderm birikte kullanımı yerine ikisinintoplam etkisinden daha etkili olan anuflex merhem kullanmak daha mantıklı olur.1-2 haftanın sonunda düzelmemişse müzminleştiği düşünülür.
İlaç tedavisiyle tedavi olan makat çatlağı ilk kabızlıkta yeniden oluşabilir, bu sebeple düzelmeden sonra kabızlık konsunda çok dikkatli olunmalıdır.
Hastalık tedaviye rağmen müzminleşir yada hasta müzminleştikten sonra geldiyse hastanın kendi kullanacağı ilaçlarla düzelme ihtimali yok diyecek kadar azdır bu sebeple tedavi için ameliyat yada botox enjeksiyonu yapmak gerekir.
Fissür Botoks
Ameliyatta fazla kasılarak hastalığın iyileşmesini engelleyen makat kası kesilerek gevşetilir, botox tedavisinde ise kasılan kas 3-6 aylığına geçici olarak felç edilir ilk 1 aylık dönemde fissür iyileşmiş olur.
Kronik makat çatlağında en kolay uygulanan tedavi botox tur ve başarısı % 95 – 98 civarındadır, ancak burada dikkat edilmesi gereken şey 100 ünite yapılması gerektiğidir ve doktordan bu konuda net bilgi alınmalıdır.
Bazı kliniklerde bir ampul ilaç ekonomik olması için iki, üç hastaya uygulanır tabi bu durumda başarısı çok düşer. Botoxla fissür tedavisi kolay enjeksiyonla 1 dakikada tamamlanır ve bilinen herhangi bir yan etkisi yoktur, ameliyatta başarı biraz daha yüksektir % 99 civarındadır.
Anüs çatlağı ameliyatı daha başarılıdır ancak binde bir iki oranında kalıcı gaz ve dışkı kaçırma ihtimali vardır, bu şekilde kaçaklar genellikle kendiliğinden düzelir 8 ayda düzelmezse ameliyat düşünülür, bir kısmı ömür boyu kalıcıdır.
Dışkı ve gaz kaçırma ihtimali yaş ilerledikçe doğal olarak kasların zayıflaması sebebiyle, çatlak ameliyatı olanlar ileri yalarda da dışkı kaçırmaya başlayabilirler.
Ameliyatttan sonra iltihaplanma, kanama, fistül oluşması gibi yan etkiler görülme ihtimali düşük te olsa vardır b tür yan etkiler botox enjeksiyonunda sıfırdır.
Makatta çatlak kaşınma da olabilir, acıdan daha az rahatsız etsede % 70 oranında görülmektedir ve çatlak tedavisiyle kendiliğinden düzelir, ayrı bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz.
Anal Fissür Botox Olanlar
- Neredeyse geldikleri gibi giderler
- Makatı sıkan kaslarını kestirmemiş olurlar
- Ameliyat sonrası olan gaz kaşırma sorunu yaşamazlar
- Kalıcı hasar oluşturulmadığı için benzer şekilde dışkı kaçırma olmaz
- Çünkü yapılan işlem çok ince bir iğne ile iki enjeksiyondan ibarettir
- Hafif bir bölgesel uyuşturma yapıldığı için işlem esnasında acı çekmezler
- cerrahi işlem olmadığı için aynı gün işlerine dönebilirler
- Kanama, iltihaplanma gibi yan etkiler yaşamazlar
- Ameliyat ağrısı çekmezler çünkü ağrısız bir işlemdir
- Bir dakika sonra sosyal yaşama dönebilirler
- Pansuman, yara bakımı gibi şeylere ihtiyaç duymazlar
Makat Çatlağı Ameliyatı Sonrası
- 3-5 gün ağrı olur
- % 0. 1-2 ihtimalle kalıcı gaz ve dışkı kaçağı olabilir, en önemli ve korkutucu sorundur
- % 1 ihtimalle kesik yerinde fistül gelişebilir.
- % 1 ihtimalle iyileşmez veya tekrarlar
- 3-5 günde işlerine dönülebilirSeyrek kanama olabilir. Fissüre İyi Gelen Bitkiler Meyan kökü özütü ; Bilinen en etkili herbal kortizondur, klasik kimyasal kortizonlara yakın etki yapar ancak kortizon gibi yan etkilere neden olmaz. Kortizonlar normalde 5-6 günden fazla kullanılmaması önerilirken bitkisel kortizonlar güvenle kullanılır. Çatlaktan kaynaklanan kaşıntı, şişlik ve yanma hissini tedavi eder. Kortizonların kullanıldığı seboreik dermatit, anal dermatit, mayasıl gibi bir çok hastalıkta herbal kortizon kullanılabilmektedir. At kestanesi; Varis ve hemoroid gibi toplar damar sorunlarından kaynaklanan hastalıklar için üretilen ilaçların neredeyse hepsinde bulunur, bölgesel olarak damarlarda daralma yapar, bu sayede ödemi (şişliği) azaltır, kanama varsa azaltır, ödemin azalmasına bağlı olarak ağrı da azalır. Dolaşımı düzenler. Aynısafa otu ; Fissürde iyileşmeyi engelleyen en önemli faktör makatı sıkan kasın kontrolsüz kasılması yani kramp girmesidir. Aynısafa otu bölgesel olarak kullanıldığında kasları gevşetir bu sayede fissürün iyileşmesi gerçekleşir. Aslında gerek eczanede reçeteyle satılan beşeri ilaçlar, gerek botox enjeksiyonu gerekse ameliyatta yapılmaya çalışılan etki de aynı safa otunun etkisiyle aynıdır. Botox kasları felç ederek gevşetir, nitrogliserinli kremler bölgesel olarak kasları gevşetir, ameliyatta ise kas kesilerek gevşetilir. Aynı safa otunun etkisi nitro gliserin gibidir yani sürüldüğü alanda kas gevşer ve rahatlar. Kas gevşeyince çatlağın olduğu bölge daha rahat beslenir ve kendiliğinden düzelir. Karanfil yağı (syzygium aromaticum); Bölgesel olarak acı ve ağrı hissini azaltır yani bir tür bölgesel uyuşturucudur. Dişinol gibi diş ağrısının tedavisi için kullanılan damlaların çoğunda karanfil yağı vardır. Özellikle ağız içi, anüs gibi deriye sahip bölgelerde sürüldüğü anda uyuşturma yapar. Bu sayede fissürden kaynaklanan, dışkılarken ortaya çıkan cam çiziyormuş gibi acı ve sonrası ağrıda rahatlama sağlar. Ağrı sebebiyle tuvalete gitmek istemeyen ve acı sebebiyle anüsü kasılan hasta karanfil yağının uyuşturucu etkisi sayesinde rahat dışkılar, bu rahat dışkılama sonraki saatlerde süren kas kasılmasını azaltır ve iyileşme sağlar. Karanfil yağının ayrıca yara iyileşmesini hızlandırıcı etkisi de vardır.
Bu bitkilerin aktif özeriyle üretilen Anuflex krem bu içerikle üretilen tek ilaçtır, Anuflex tedavisi denemeden diğer yöntemlere geçmeyin
Evde Makat Çatlağı Tedavisi
100 gr karanfil suda 5 dakika kaynatılır, demlemeye bırakılır. Her tuvalettten önce ve sonra ılık su oturma banyosu yapılır. Ilık su oturma banyosu şu şekilde hazırlanır; 3 litre su leğene konur içine bu karanfil çayından 2 fincan konur 4-5 dakika suyun içinde oturulur. Bu işlem her tuvaletten önce ve sonra tekrarlanır. Bu dönemde kesinlikle kabızlık engellenmelidir.
bu uygulama yerine çok daha etkili olan bitkisel içerikli Anuflex merhem kullanabilirsiniz.
Kaynak
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anal-fissure/symptoms-causes/syc-20351424
Anal fissür çatlağı ücretleriyle ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız.
Merhabalar ben Atilla Kaya, genel cerrahi ve medikal estetik uzmanı olarak İstanbul Bakırköy’de hasta kabulüne devam ediyorum. Tıp eğitimim 1980-1986 yılları arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, uzmanlık eğitimimi ise İstanbul Eğitim Araştırma Hastanesinde tamamladım. Proktoloji alanında binlerce ameliyat tecrübem bulunmaktadır.
Hocam öncelikle kolay gelsin ben 2 hafta önce anal fistül ameliyatı oldum benim sorun ne zaman kalçamın üzerine oturabilirim ve uzun yürüyüş yapabilirim oradaki ip kopar ve ağrıyorm olur diye korkuyorum şimdiden teşekkürler..
Op.Dr.Atilla KAYA
oturabilir,yürüyüş yapabilirsiniz
Hocam ben hamileyim ve fissur çatlak var tuvalete girip çıktıktan sonra çok şiddetli ağrım oluyo Hami le kalmadan önce doktor ameliyat dedi bende çok korkuyorum ameliyattan sonra ağrım olacak diye birde hamile iken ameliyatın bir sakıncası varmı ve ameliyattan sonra ağrım çok olurmu ağrı kesici vermezler dediler çok korkuyorum
Op.Dr.Atilla KAYA
hamile değilseniz önce tedav olun sonra hamile kalın,çünkü hamilelikte şikayetler artar.
Hocam mrblar nmdan iki qün öncesi makattan ameliyat oldm yalnz ameliyat esnasnda belden igne yapildigi icin korktum ve kendimi cektigimden dolayi bir igne üc igne oldu yani anlayacaginiz 3 igne yapildi ve ameliyat cikisi bi iki saat sonrasi iyiydim kalkip geziyordum ameliyattan birgün sonrası aşırı derece de bel ve baş agrılarım şiddetli bi srkilde başladı makat yerim bile hic agırmazken bel ve baş agrısı beni mahvetti neden böyle hocam bi cvp yazmln ltfn. saqolun.
Op.Dr.Atilla KAYA
spinal anestezi sonrası bel ve başağrısı görülebilir
Hocam bende anal fistul hastaligi var iki hastaneye gittim ikiside ameliyat dedi ameliyat disinda başka tedavisi varmıdır tesekkur ederim
Op.Dr.Atilla KAYA
yok hastalığın ilerlemeden tedavi olmalısın
Hocam 16 gün önce fissür ameliyatı oldum.Aşırı terleme rahatsızlıgımdan dolayı apışım çok terliyor bu terleme çatlagın iyileşmesine engel olurmu veya geciktirirmi ?
Op.Dr.Atilla KAYA
geciktirebilir.sık yıka sadece su ile.kuru tut.pamuklu çamaşır giy.
5ay öncehem hemoroitten hem yırtılmaoldugundan amelıyat oldum 1aydan brı amelıyat oldugum yırtı olanyerden gene yırtılma oldu 5gun öncede botox yaptırdımm ama agrılarım çok şittetli gece yatamıyomm yürümekte bıle zorlanıyomm işe gıdemıyomm nezaman geçer bu ıllet yrme ve içmeme tuvalet adabınada sonderece uyyorumm kabız yada ıshal degılımm
Op.Dr.Atilla KAYA
tuvaletten önce ve sonra sıcak oturma banyosu yapabilirsiniz
Hocam merhabalar, 13 gün önce fissür ameliyatı oldum. hergün düzenli wc ye çıkıyorum ancak wc sonrası 2 saati bulan bir acıma söz konusu ve ara ara kaşıntı oluyor çatlak tarafında normalmidir? nöbetçi memelerim hala duruyor ileride sıkıntı yaratır?
Op.Dr.Atilla KAYA
iyileşme 21 günü bulabilir.sıcak oturma banyosu yaparsanız rahatlarsınız.beslenme ve tuvalet alışkanlıklarınızı düzenlemelisiniz
Hocam 6 aydır makat çatlağım var ama bunun yanında ülseratif kolit teşhisi kondu.lavman tedavisi görüyorum şuara.çatlak biraz rahatlamisti ancak lavman nedeniyle sanırım tekrar nüksetti.kolit hastası olmam çatlak ameliyatı olmama engelmi değilse bianönce kurtulmak istiyorum.aydınlatırsanız sevinirim..
Op.Dr.Atilla KAYA
çatlağın düzelince kolitinde düzelebilir.bence beklemeden tedavi ol.tedavini ameliyatın yan etkilerinden korunmak için botoxla yaptırabilirsin
Hocam iyi çalışmalar eşimde yaklaşık 2 3 yıldır anal fissür var 1 yıl önce bir operasyon geçirdi(kas açıp geniş leme yapıldı ) ama sıkıntı devam etti ve yaklaşık 4 aydır o bölgede iltihap oluşmakta açılı ve ağrılı iltihap dış bölgeden patlama yapıp bir süre sonra tekrar oluşmaktadır. Hocam sizce nasıl tedavi almalıyız (iltihap için antibiyotik kullandı ama ilaç kurutmadi apse yi )
Op.Dr.Atilla KAYA
öncelikle muayene ile durumu değerlendirmek gerekir.apsenin kaynağı nedir tespit etmek lazım.ona göre tedavi planlamak gerekir
Hocam mrblar15 gün önce çatlaktan ve iltihap gelmesinden dolayı anal fissür ameliyatı oldum.dikişlerim kapandi.dikişlerin olduğu yerde küçük baloncuk gibi bisey çıktı.Normal birşey midir? Yoksa kontrole gitmem gerekir mi? Teşekkürler…
Op.Dr.Atilla KAYA
kontrole gitmelisin
Merhaba Hocam
Tuvalete çıktıktan sonra makatta oluşan kanama, ağrı, şişlik ve acı için 2 hafta önce doktora gittim. Makatta yırtık olduğunu ve küçük bir deri çıkıntısı oluştuğunu söyledi. İlaç ve merhem verdi. Sıcak suyla oturma banyosu yapıyorum akşamları. Kabız veya ishal değilim. Dışkının yumuşak olması için 1 avuç kabak çekirdeği veya kuru kayısı yiyorum. Yeterli oluyor. 2 haftadır ilaçlarımı da düzenli kullanmama rağmen herhangi bir iyileşme olmadı. Günlük hayatıma çok yansıyor çektiğim acı. Bundan sonrası için ne yapabilirim. Şimdiden teşekkür ediyorum.
Op.Dr.Atilla KAYA
rectoderm kullanabilirsin.beslenme ve tuvalet alışkanlıklarını düzenlemelisin
merhabalar bende kronik fissür var muayene icin doktora gittim ilaclarimi duzenli kullanirsam yediklerime dikkat edersem iyilesecegini soyledi 1 haftadir hic sorunum yok catlak iyilesiyormu yoksa kronik oldugu icin illede ameliyat sart mi
Op.Dr.Atilla KAYA
kronik fissürde ilaçla tedavi olmaz.sadece şikayetleriniz belki biraz azalır.bu nedenle botoxla yada ameliyatla tedavi olmalısınız
Rectoderm krwmi fissur üzerine mi surmwk gerekiyordu anus çevresine surmwk yeterli midir
Op.Dr.Atilla KAYA
serçe parmağı son boğumunun yarısı kadar merhem dışarı ve içeri sürülür
merhabalar bende 5 aydan beri anal fissür var olac tedavisiyle catlak iyilesir mi eski haline donermi
Op.Dr.Atilla KAYA
fissürünüz kronikleşmiş.ilaç tedavisine cevap vermez.botox tedavisi yada ameliyat olmalısınız
kronik anal fissürün kremlerle ve beslenme tuvalet alışkanlıklarına dikkat ederek geçme ihtimali var mı??
Op.Dr.Atilla KAYA
geçmez.sadece şikayetleri azaltabilirsiniz
Hocam merhaba. Bende anal fissür var ve sanırım kronikleşmiş durumda. Size gelip botox tedavisi uygulatmak istiyorum. Ancak yorumlara baktığımda neredeyse hiç tedavi sonrası rahatlayan ve kurtulanlara rastlamadım. Başarı oranı %95 deniyor. Acaba iyileşenler değilde sadece sıkıntısı devam edenler mi yorum yazıyor. İçimde bir korku oluştu. Saygılarımla.
Op.Dr.Atilla KAYA
ABD de anal fissür ve nükslerinin tedavisi sadece botoxla yapılıyor.botox tedavisi defalarca sorun olmadan uygulanabilir.gerek botox gerek ameliyatda olsanız beslenme ve tuvalet alışkanlıklarınızı düzenlemezseniz tam olarak iyileşemezsiniz ve anal fissür nüks eder.kliniğimiz makat hastalıklarına spesifik çalışan ve her tür teknolojiye sahip proctoloji kliniğidir.gelirseniz durumunuzu muayene ile değerlendirip tedavinizi ameliyatsız yöntemlerle yapabiliriz.fakat anal fissürde kabızlığı kesinlikle önlemelisiniz.yoksa tekrar eder.acı ve baharatlı yemeyin,bu tür yiyecekler fazla ıkınmaya neden olur.bol sebze-meyve yiyin.kuru incir-kuru kayısı tüketin,kabız kalmayın.tuvalette çok ıkınmayın,uzun süre kalmayın.çok sıkışınca tuvalete gidin.tuvalet ihtiyacınızı ertelemeyin.çünkü rectumda bekleyen dışkının suyu emilir ve katılaşır.hareketsiz bir yaşamınız varsa spor yapın.fastfood tüketmeyin
Hocam merhaba bu gun size botox tedsvisi oldum eve geldikten sonra diskilamadan sonra aksama kadar yine aşırı agri cektim recdoderm vermistini z ama het kullandigimda yataktan kalkamaz hale geliyorum anestol de pek fayda etmiyor acaba bu donemi daha rahat atlatmakicin farkli bi agri kesici yada bir kac gun agri kesici igne vurulsam olurmu
Op.Dr.Atilla KAYA
rectodermin dozunu azaltabilirsiniz.başka ağrı kesicilerde alabilirsiniz.ama beslenme ve tuvalet alışkanlıklarınızı mutlaka düzenleyin.kabız kalmayın.çok ıkınmayın
Hocam12 gun oldu botox olali hala diskidan sonra sancilar eksilmedi ustelik kabiz da degilim ne kadar daha boyle devam eder
Op.Dr.Atilla KAYA
istene düzeyde iyileşme için erken.dışkılamadan önce ve sonra sıcak oturma banyosu,rectoderm krem kullanabilirsiniz.rahatşlatır.kesinlikle beslenme ve tuvalet alışkanlıklarınızı düzenlemelisiniz.yoksa hem tedavi gecikir hemde nüks eder
Hocam 11 gün önce başlayan dışkılama sonrasında kanama olmaya başladı.Şiddetli şekilde sert dışkılama sonrasında gerçekleşti.Anestol pomad kullanıyorum ve kabız kalmamaya özen gösteriyorum.Kanamada azalma oldu ama devam ediyor yinede.Acaba teşhiş konusunda ve tedavi olanakları konusunda fikriniz nedir?Teşekkürler..
Op.Dr.Atilla KAYA
hemen anoskopi muayenesi yaptırmalısın
hocam merhaba. Anal fissür şikayetim ramazan ayından beri devam ediyor. Doktora gittim 10 gün ilaç tedavisi olmazsa ameliyat dedi. Verdiği ilaçlar anestol pomat, procto- glyvenol krem. Bi tane minoset plus ağrı kesici hap verdi ama hala ağrım çok fazla oluyor. Sıcak su oturma yapıyorumgünde3 defa. Beslenmeme dikkat ediyorum ama hala devam ediyor. Acaba içerde iltihaplanma falan olurmu ne tavsiye edersiniz.
Op.Dr.Atilla KAYA
anal fissür iltihaplanmaz ama sizin kullandıklarınız arasında fissür ilacı yok, rectoderm kullanın 1 haftada anlamlı iyileşme olmazsa botox veya ameliyat yaparız
Hocam bende yaklasik 20 gundur cekiyorumm bunu bende hem catlak hemde dista 2 hemoroid var ama su anda sikinti catlakta her diskidan bi yarim saat sonra baslayan agri 2 saat suruyo hemde cok fazla agri oluyo diski yumusak oldugu halde neden yine agri yapiyo acaba
Op.Dr.Atilla KAYA
anüste spazm olduğu için yumuşakda dışkılasanız ağrı olur.kliniğimiz makat hastalıklarına spesifik çalışan ve her tür teknolojiye sahip proctoloji kliniğidir.gelirseniz durumunuzu muayene ile değerlendirip tedavinizi ameliyatsız yöntemlerle yapabiliriz.fakat anal fissürde kabızlığı kesinlikle önlemelisiniz.yoksa tekrar eder.acı ve baharatlı yemeyin,bu tür yiyecekler fazla ıkınmaya neden olur.bol sebze-meyve yiyin.kuru incir-kuru kayısı tüketin,kabız kalmayın.tuvalette çok ıkınmayın,uzun süre kalmayın.çok sıkışınca tuvalete gidin.tuvalet ihtiyacınızı ertelemeyin.çünkü rectumda bekleyen dışkının suyu emilir ve katılaşır.hareketsiz bir yaşamınız varsa spor yapın.fastfood tüketmeyin
Hocam, doktora muayene oldum çatlağı min iyileştigini söyledi. Yalnız benim kuyruk sokumuna doğru ağrım var bu normal mi? Bi de dün tuvaletimi yaptıktan sonra anüs um çok kasildi taş gibi oldu acaba nedeni nedir?
Op.Dr.Atilla KAYA
Yeterince iyileşmemiş gibi görünüyor
Merhaba Hocam. Geçen sene botox yaptırdım ve 7 ay makat bölgem genişledi ve çok rahattım. 7.aydan sonra makatta tekrar daralma oldu. Daralmadan dolayı da dışkılamam zor oldu. Bu durumda tekrar botox önerir misiniz yoksa makat bölgesini ameliyatla genişletmeyi mi tavsiye edersiniz ?
Op.Dr.Atilla KAYA
tekrar botox yaptırmanızı öneririm.ABD de anal fissürde ve nüksleride botoxla tedavi ediliyor.gaz ve dışkı kaçırma gibi riskleri yok.ama bu arada nüksleri önlemek için beslenme ve tuvalet alışkanlıklarınızı kesinlikle düzenlemelisiniz,yoksa tekrar eder.acı ve baharatlı yemeyin,bu tür yiyecekler fazla ıkınmaya neden olur.bol sebze-meyve yiyin.kuru incir-kuru kayısı tüketin,kabız kalmayın.tuvalette çok ıkınmayın,uzun süre kalmayın.çok sıkışınca tuvalete gidin.tuvalet ihtiyacınızı ertelemeyin.çünkü rectumda bekleyen dışkının suyu emilir ve katılaşır.hareketsiz bir yaşamınız varsa spor yapın.fastfood tüketmeyin