Hemoroid hastalığı, anüs ve rektum bölgesindeki toplardamarların genişleyip şişmesiyle oluşan bir rahatsızlıktır. Halk arasında “basur” veya “mayasıl” olarak da bilinir. İç ve dış basur olmak üzere ikiye ayrılır.
İç Hemoroid Nedir?
Kalın bağırsağın anüse yakın kısmında (rektumda) oluşan, genellikle ağrısız ancak kanama gibi belirtilerle kendini gösteren bir türdür. Anüsün iç kısmında bulunduğundan erken evrelerde fark edilmesi zor olabilir.
Dış Hemoroid Nedir?
Anüs çevresinde, cilt altındaki toplardamarların genişleyip şişmesiyle oluşan bir rahatsızlıktır. İç basurdan farklı olarak daha belirgin belirtiler gösterir ve genellikle daha fazla ağrıya yol açar.
Basur Memesi Nedir?
İç basur hastalarında, hastalığın evresine bağlı olarak anüsün iç veya dış kısmında şişlik (basur memesi) oluşabilir. Şişliğin durumuna göre hastalığın evresi belirlenir.
- 1. Derece: Sadece rektum içinde bulunur, dışarı çıkmaz ancak genellikle kanamaya neden olabilir.
- 2. Derece: Dışkılama sırasında dışarı çıkar, ancak kendiliğinden tekrar içeri döner.
- 3. Derece: Dışkılama sırasında dışarı çıkar ve elle içeri itilmesi gerekir.
- 4. Derece: Sürekli dışarıda kalır, içeri sokulamaz ve genellikle ileri düzeyde tedavi gerektirir.
Basur Neden Olur?
Kesin bir nedeni olmamakla birlikte, yaşam tarzı, beslenme ve çalışma şekline bağlı olarak hemoroid riski artabilir. Örneğin, ağır kaldırmayı gerektiren mesleklerde çalışanlar veya ağırlık sporu ile ilgilenenler daha fazla risk altındadır. Bunun gibi birçok faktör hastalık oluşumuna katkıda bulunabilir.
Kronik Kabızlık veya İshal
Sürekli kabızlık, dışkıyı çıkarmak için fazla ıkınmaya neden olarak anüs bölgesindeki damarlara baskı yapar ve basur oluşumunu tetikler. Sık ishal ise anüs bölgesini tahriş ederek hastalık riskini artırmaktadır.
Uzun Süre Oturmak veya Ayakta Kalmak
Özellikle masa başında çalışanlar ve şoförler gibi uzun süre oturan kişilerde daha sık görülür.
Sürekli ayakta kalmak da anüs bölgesindeki damarlara baskı yaparak basur gelişimine zemin hazırlayabilir.
Ağır Kaldırma
Sürekli ağır yük kaldırmak, karın içi basıncı artırarak hastalık oluşumuna neden olabilir.
Hamilelik
Hamilelik sırasında büyüyen rahim, rektum ve anüs bölgesine baskı yaparak riski artırır.
Ayrıca doğum sırasında ıkınmak da yine basur nedenleri arasındadır.
Lif Açısından Yetersiz Beslenme
Yetersiz lif tüketimi kabızlığa yol açar ve zamana bağlı olarak basur oluşabilir.
Fast food, işlenmiş gıdalar ve düşük lifli beslenme alışkanlıkları yine sorunu tetikler.
Yetersiz Su Tüketimi
Yeterince su içmemek dışkının sertleşmesine neden olarak kabızlığı artırır ve dolayısıyla basur riskini yükseltir.
Obezite
Aşırı kilo, anüs ve rektum bölgesine ekstra baskı uygulayarak risk teşkil eder.
Genetik Yatkınlık
Ailesinde basur hastalığı olan kişilerde bu rahatsızlığa yakalanma riski daha fazladır.
Basur Belirtileri Nasıl Anlaşılır?
Hastalığın türüne (iç veya dış) ve evresine bağlı olarak değişebilir. Genel olarak aşağıdaki belirtiler görülebilir:
İç Hemoroid Belirtileri
İç basur rektum içinde oluştuğundan başlangıçta belirti vermeyebilir. Ancak ilerleyen durumlarda şu semptomlar ortaya çıkabilir:
- Dışkılama sırasında parlak kırmızı kan görülmesi (tuvalet kâğıdında veya dışkıda fark edilebilir).
- Genellikle ağrısız olan kanama (özellikle dışkılama sırasında meydana gelir).
- Makatta dolgunluk hissi veya rahatsızlık.
- İleri evrelerde hemoroidlerin anüsten dışarı sarkması (prolapsus). Bu durum bazen kendiliğinden, bazen de elle geri itilerek düzeltilir.
Dış Hemoroid Belirtileri
- Anüs çevresinde şişlik ve sertleşmiş yumrular.
- Ağrı ve hassasiyet (özellikle otururken veya dışkılama sırasında).
- Kaşıntı ve tahriş hissi.
- Kanama (dışkılama sırasında veya sonrasında).
- Tromboze dış hemoroid (kan pıhtısı oluşursa, mavi-mor renkli ve aşırı ağrılı bir şişlik meydana gelebilir).
Basura Hangi Bölüm Bakar?
Basur (hemoroid) şikayetleri için Genel Cerrahi bölümüne başvurmalısınız. Eğer randevu alırken seçenek varsa, özellikle “Genel Cerrahi – Proktoloji” uzmanına gitmeniz daha faydalı olur. Proktoloji, makat hastalıkları konusunda uzmanlaşmış bir alandır.
Basur Nasıl Geçer?
Basur tedavisi, hastalığın şiddetine, türüne (iç veya dış hemoroid) ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir. Tedavi yöntemleri, evde uygulanabilecek doğal çözümlerden medikal ilaçlara ve cerrahi müdahalelere kadar geniş bir yelpazede değerlendirilir.
Evde Uygulanabilecek Doğal ve Destekleyici Tedaviler (Hafif Dereceli Hemoroidler İçin)
- Kabızlığı Önleyecek Şekilde Beslenmek
Lif açısından zengin gıdalar tüketmek, kabızlığı engelleyerek hemoroid riskini azaltabilir. - Bol Su İçmek
Yeterli su tüketimi, dışkının yumuşamasına yardımcı olur ve kabızlık sorununu önler.
İlaç Tedavileri (Orta ve İleri Dereceli Hemoroidler İçin)
- Basur Kremleri
- Lidokain İçeren Kremler: Ağrıyı uyuşturur ve rahatlama sağlar.
- Kortizonlu Kremler: Şişliği ve kaşıntıyı hafifletir, ancak uzun süre kullanılmamalıdır.
- Bitkisel İçerikli Kremler: At kestanesi, cadı fındığı gibi doğal içerikler, damarları güçlendirir.
- Fitiller (Supozituvarlar):
İç hemoroidler için kullanılır, şişlik ve iltihaplanmayı azaltabilir. - Ağrı Kesiciler ve Anti-enflamatuar İlaçlar:
Parasetamol veya ibuprofen gibi ilaçlar ağrıyı hafifletebilir. - Damar Güçlendirici İlaçlar:
Diosmin ve Hesperidin içeren ilaçlar, damarları güçlendirerek hemoroidin küçülmesine yardımcı olabilir.
Ameliyatsız Tedavi Yöntemleri
- Lastik Bant Ligasyonu (Rubber Band Ligation):
İç hemoroidlerin köküne lastik bant yerleştirilerek kan akışı kesilir ve birkaç gün içinde meme düşer. - Lazer veya İnfrared Koagülasyon:
Lazer veya kızılötesi ışınlar kullanılarak hemoroid küçültülür ve kuruması sağlanır.
Klasik Tedavi Yöntemleri
Eğer basur memesi büyükse, sürekli kanama yapıyorsa ve diğer tedavilere yanıt vermiyorsa cerrahi müdahale gerekebilir:
- Hemoroidektomi (Açık veya Kapalı Ameliyat):
Büyük memeler tamamen kesilip çıkarılmasıdır. En etkili tedavi yöntemidir, ancak iyileşme süresi uzundur.
Çağdaş Ameliyat Yöntemleri
- Stapler Hemoroidopeksi (Longo Yöntemi):
basur memesini yukarı çekerek kan akışını kesen, daha az ağrılı bir cerrahi yöntemdir. - THD (Transanal Hemoroidal Dearterializasyon):
Damar bağlama yöntemiyle memenin beslenmesi kesilir ve zamanla küçülmesi sağlanır.
Basur Kremi İşe Yarar mı?
Evet, ağrı, kaşıntı ve şişliği hafifletmek için oldukça etkilidir. Ancak bu kremler, hastalığı tamamen ortadan kaldırmaz; sadece geçici bir rahatlama sağlar.
- Ağrıyı Hafifleten Kremler:
Lidokain içeren kremler, bölgeyi uyuşturarak ağrıyı azaltır. - Kaşıntıyı Önleyen Kremler:
Hidrokortizon içeren kremler, kaşıntı ve iltihabı giderir. - Şişliği Azaltan Kremler:
Cadı fındığı, at kestanesi gibi bitkisel içerikler, damarları güçlendirerek şişliği küçültür. - Tahrişi Önleyen Kremler:
Nemlendirici içeren kremler (vazelin, zeytinyağı, hindistancevizi yağı gibi) tahrişi azaltır.
Basur Kremi Nasıl Kullanılır?
- Kremi temiz ve kuru cilde uygulayın.
- Günde 2-3 kez veya doktor önerisine göre kullanın.
- Aşırı kullanım, kaşıntı ve tahrişe yol açabilir.
- İç hemoroid için fitil şeklinde olan ürünler tercih edilmelidir.
Basur Memesini Kurutan Krem Var Mı?
Kremler, daha çok ağrı, kaşıntı, yanma gibi hemoroid kaynaklı şikayetlerin azalmasını veya tamamen düzelmesini sağlar. Ancak bu kremler, hemoroid memesinin büyüklüğünü etkilemez ve doğrudan küçültücü bir etkisi yoktur.
Basur Kanaması Nasıl Durdurulur?
Hemoroid kanaması, genellikle dışkılama sırasında veya sonrasında parlak kırmızı renkte kan görülmesiyle ortaya çıkar. Kanama hafif veya şiddetli olabilir. Eğer kanama sürekli veya aşırıysa, mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.
Hızlı Müdahale (Anında Kanamayı Durdurmak İçin)
- Soğuk Kompres Uygulayın:
Buz torbasını temiz bir beze sararak makat bölgesine 5-10 dakika boyunca uygulayın. Soğuk, damarları büzerek kanamayı durdurmaya yardımcı olur.
Hijyene Dikkat Edin:
- Tahrişi önlemek için yumuşak tuvalet kağıdı veya ıslak mendil kullanın.
- Sabun veya parfümlü temizlik ürünlerinden kaçının, çünkü bunlar tahrişi artırabilir.
Dışkıyı Yumuşatın (Kabızlığı Önleyin):
- Ikınmak, kanamayı şiddetlendirir. Dışkıyı yumuşatacak şekilde beslenmeye özen gösterin.
Bu Uygulamalarla Kanama Durmazsa:
- Lastik Bantla Basuru Boğma (Rubber Band Ligation):
Lastik halkalar, hemoroid damarlarını kapatarak kanamayı durdurabilir. - Lazer veya İnfrared Koagülasyon:
Lazer veya kızılötesi ışınlarla hemoroid damarları yakılarak kanama önlenebilir.
Basur Ağrısı Nasıl Geçer?
Basur ağrısı, hastalığın ilerlediği ve tromboze olduğuna işaret etmektedir.
Evde Uygulanabilecek Doğal Yöntemler
- Sıcak Su Oturma Banyosu (Günde 2-3 Kez, 10-15 Dakika):
Ilık suya papatya, karbonat veya epsom tuzu ekleyerek makat bölgesindeki ağrıyı hafifletebilirsiniz. - Buz Kompresi (Şişliği ve Ağrıyı Azaltır):
Temiz bir beze sarılmış buz torbasını 5-10 dakika boyunca makat bölgesine uygulayın. - Kabızlığı Önleyin:
Kabızlık, şikayetlerin artmasına neden olabilir. Bu nedenle dışkılama kolaylığı sağlamak önemlidir.
Ağrıyı Hafifleten Eczane Ürünleri (Krem, Fitil ve İlaçlar)
- Anuflex Merhem ve Anestol Merhem
- Kortizon İçeren Kremler (Şişliği ve Kaşıntıyı Azaltır):
Örnekler: Proctolog, Ultraproct vb. - Bitkisel Kremler:
Anuflex merhem bunların en etkilisidir. - Fitiller (İç Hemoroid Ağrısı İçin Daha Etkili):
Örnekler: Procto-Glyvenol, Anuflex, Hemoral vb. - Diosmin İçeren Tabletler (Damar Güçlendirici İlaçlar):
Örnek: Daflon 500 mg veya muadil ilaçlar, damarları güçlendirerek hemoroid şikayetlerini hafifletir. - Ağrı Kesiciler:
Kan sulandırıcı olmayan ağrı kesiciler tercih edilmelidir. Aspirin gibi kan sulandırıcı ilaçlardan kaçınılmalıdır.
REFERANSLAR
- Ekçi, B., Tanrıöver, Ö., İzbırak, G., & Gökçe, Ö. (2009). Birinci basamakta hemoroid hastalığına pratik yaklaşım. Turkish Journal of Family Practice, 13(2), 87-92.
- Cura Polat, E., Kızılırmak, A., & Kocaöz, S. (2022). Gebelikte hemoroid görülme sıklığı, etki eden faktörler ve yaşam kalitesi üzerine etkisi (Master’s thesis, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi).
- Nedim, U. Z. U. N., & YILDIRIM, E. (2022). Tuvalet Tipi ve Hemoroid Arasındaki İlişki.
Merhabalar ben Atilla Kaya, genel cerrahi ve medikal estetik uzmanı olarak İstanbul Bakırköy’de hasta kabulüne devam ediyorum. Tıp eğitimim 1980-1986 yılları arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, uzmanlık eğitimimi ise İstanbul Eğitim Araştırma Hastanesinde tamamladım. Proktoloji alanında binlerce ameliyat tecrübem bulunmaktadır.