Anüs ve civarının kaşıntı yapan sebepleri arasında ilk sırayı alır ve vakaların neredeyse % 90 kadarında mayasıl (anal dermatit) teşhisi konur. Hastaların büyük çoğunluğu basur olduğu düşüncesiyle gelir ancak basur ile ilişkisi olmayan, ne sebebi, ne tedavisi nede oluşturduğu şikayetleri basura benzemeyen bir hastalıktır. Daha çok kurdeşen benzeri alerjik bir durum olarak değerlendirilir.
Mayasıl
Makat bölgesinin en sık rastlanan ancak en az dile getirilen hastalıklarındandır. Çünkü bölgenin kaşındığını ifade etmek yanlış değerlendirmelere de neden olabilmektedir. Hastalar aylarca kaşırlar ama en yakınındaki kişiyle bile bunu paylaşmazlar.
Mayasıl Nedir
Alerji benzeri reaksiyon sebebiyle derinin kalite kaybetmesi, yapı olarak bozulması durumudur. Bir tür kurdeşendir, Makat bölgesinin tedaviye en dirençli hastalığıdır, aylar yıllarca doğru tedaviyi buluncaya kadar sıkıntı devam edebilir.
Kaşıntı dışında bir çok belirtiye rastlanır. Çeşitli sebepler gösterilse de genellikle hastalığın nedeni kesin olarak tespit edilemez. Latince adı anal dermatittir.
Mayasıl Neden Olur
- Makat bölgesinin aşırı temizliği, sabun vb kimyasalları bölge temizliğinde kullanmak cildi koruyan tabakayı bozar
- Tüketilen gıdalar; Acı, patlıcan, domates, çikolata, turşu, baharat
- Pamuk ve keten dışı yani sentetik materyalden iç çamaşırı giyinmek.
- Pudra alerjisi sık rastlanan bir durumdur
- Bölgenin nemli kalması
- Fazla kilo (kalça arasının havalanması azalır)
Mayasıl belirtileri
– Makat bölgesinde ki kaşıntı , ciddi sosyal sorun oluşturabilir, hastayı anksiyeteye sokabilmektedir. Herhangi bir yerimiz kaşındığında etrafı çok önemsemeden kaşıyabiliriz ama makatımız kaşındığında öyle ulu orta kaşyıamayız.
- Makat civarında ıslaklık, nem
- Az miktarda kanama, kaşımaktan olur (kaşıntıyla olan tahrişten)
- Deride kalınlaşma
- Akıntı gibi salgı.
- Kötü koku
- Acı veya ağrı.
- Deri kalitesinin bozulması sonucu küçük çatlaklar. Bu çatlaklara aslında ragad denir ve anal fissürden farklı bir hastalıktır. Acı ve ağrı anal fissüre kıyasla çok daha az düzeylerdedir.
Mayasıl Teşhisi; Muayeneyle %100 e yakın doğrulukla teşhis konabilir, yapılabilecek diğer tetkik ve teknolojinin teşhise ciddi faydası olmaz. Muayenede anus çevresindeki cildin kalınlaştığı, hassaslaştığı, çok nemli olduğu, koktuğu ve çatlaklar olduğu görülür. Özellikle hastanın anlattıkları teşhiste önemli yol gösterici bilgiler içerir. Sorunun anüsten yukarı doğru ne kadar ilerlediğinden emin olmak için anoskop muayenesi veya makat endoskopisi yapmak uygun olur.
Mayasıl tedavisi
Öncelikle nedenin ortadan kaldırılması olmalıdır ,çünkü neden devam ettiği sürece tedaviye rağmen yeniden ortaya çıkar.
Akla ilk gelen ilaçlardan biri Pruzon Merhem dir.Mayasıl tedavisi için üretilen tek ilaçtır. Ve oldukça da etkilidir. Pruzon kullanılmaya başlanıldığı gün şikayetler büyük oranda geriler. 1-3 gün içerisinde tamamen düzelmiş olur. Günde iki defa kullanmak yeterlidir.
Hastalığı düzelttiği gibi deriyi koruyacak bir bariyer oluşturur. Kortizonlu merhemler de kullanılabilir ancak kortizonların ciddi yan etkileri olabileceğinden ve geç cevap vereceğinden dikkatli kullanılmalıdır. Pruzon merhem deki bitkisel kortizonun belirlenmiş bir yan etkisi yoktur.
Neden olan asıl sorun ortadan kaldırılmazsa mayasıl tekrar oluşabilir, tekrarlaması olursa aynı tedavi yeniden uygulanabilir. Terlemenin daha fazla olduğu yaz aylarında derideki sorun ve şikayetler artabilir.
Yaz aylarında kalçaların arasına pamuklu kumaş parçası veya kağıt peçete koymak şikayetleri azaltır. Yine yazın denize veya havuza girildiğinde makat ve çevresi, kenarda otururken kuru tutulmalıdır.
Mayasıl Ameliyatı Yukarıda bahsedildiği gibi hastaların bazılarında deri o kadar kalınlaşır ki basur memesi gibi görünür, bu durumda bu kabalaşmış deri alınarak yerine yeni sağlıklı bir deri gelmesi sağlanır. Ancak temel sorun ortadan kaldırılmazsa yeni gelen deri de eskisi gibi kalınlaşarak mayasılın tekrarlamasına neden olur. Bu tekrarın sık olması sebebiyle ameliyatla mayasıl tedavisi pek yapılmamaktadır.
Mayasılı Yapan Yiyecekler
Baharatlar, turşu, çikolata, acı biber, kahve ilk akla gelenlerdir ancak şikayetleri artıran farklı gıdalarda olabilir. Bira ve sirke gibi mayalı içecekler de şikayetlerin armasına neden olabilir. Bunların yanı sıra yaz aylarının getirdiği sıcak ve aşırı terleme de azmasına neden olabilir. Aşırı terleyen ve kilol kişilerde daha sık görülmesinin nedeni budur.
Koltuk Altı Kaşıntısı Deri yapısı olarak makatın kenarlarına benzer, kaşıntı ve kızarıklık yaklaşık mayasılla benzer sebeplerle olur, tedavisi de yaklaşık aynıdır. 2-3 gün pruzon merhem kullanmak yeterlidir. Genellikle çok şiddetli olmaz. Yaz aylarında şikayetlerde artış olur.
Makatta Neden Kaşınır
Anal fissür denilen makat çatlağında kaşıntı görülme ihtimali % 70 civarıdır ve en sık sebeplerdendir. bunun dışında daha az olmakla birlikte hemoroid, kondilom, ragad, etbeni, sedef gibi hastalıklar da kaşınma yapabilmektedir. Bunların tedavisi mayasıldan farklıdır ve asıl hastalığın ortadan kaldırılmalıdır.
Mayasıl Kremeri
Bu hastalığa özel olarak üretilmiş tek ilaç Pruzon Pomaddır, merhem yapısındadır, bitkisel kortizon, iyileştirici ve bariyer oluşturucu etkileri vardır. Bunun dışında beklazon, kenakort gibi kortizon ilaçları da mayasıl tedavisinde kullanılmaktadır.
Mayasıl Olanlar Ne Yememeli Tek sebep gıdalar olmasa da akla ilk tüketilen gıdalar gelir ve şunlar tüketilmemelidir; Acı, turşu, baharat, patlıcan, domates, kahve, çikolata. Tabi bu gıdalar yenmesin derken hayatı zehir etmeye gerek yok. Hastalık ilaçla düzeldikten sonra yukardakiler yenmeli ama yeniden başlatan bir yiyecek varsa o diyetten çıkarılmalıdır. Örneğin pruzon kullandınız sorun bitti bir gün turşu yediniz yeniden ortaya çıktı bu durumda sebep bellidir yani turşudur, artık turşu tüketmemelisiniz. Tabi turşunun sebep olması başka bir gıdanın sebep olmayacağını garanti etmez bu sebeple neden olan gıdalar bununcaya yada diğer deyimle sorun tamamen yok olana kadar dikkat edilmelidir.
Gece Makat Kaşıntısı
Anal dermatit yani mayasıla bağlı kaşınma daha çok gündüz olur hastalar genellikle gece rahattır. Gece aşırı kaşınma varsa bu durumda kıl kurdu (oksiyür) akla gelir.
Kıl Kurdur Tedavisi Kıl kurdunun tedavisi son derece basittir. Kontil tablet veya süspansiyon içilir, 14 gün sonra yumurtadan çıkan kıl kurtları tekrar yumurtlamadan yeniden aynı ilaç içilir bu tedaviyle % 100 yakın ihtimalle düzelir.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli bir konu vardır. Tırnak arasına giren yumurtlarla bulaşan bu hastalık ailede bir kişide varsa şikayet olmasa bile diğer aile üyelerinde de olabilir bu sebeple tüm aile aynı gün ilacı almalı yine 14 gün sonra herkes aynı gün almalıdır. Yoksa yumurtalar aile içinde sürekli dolaşarak hastalığın tam tedavisine engel olur.
Tabi ailede tedavinin tamamlanması bir daha asla olmayacağı anlamına gelmez çünkü yakın ilişkisde olunan veya yeme içme hizmeti alınan kişilerde varsa onlardan da bulaşabilir. Bu sebeple belediyler ve sağlık müdürlükleri özellikle gıda satışı (kasap, şarküteri, bakkal, market vs) ve sunumu (lokanta, kantin, büfe, cafe vs) yapılan yerlerde belirli aralıklarla kontrol yapar ve çalışanların portör muayenesi olup olmadığına bakar. Portör muayenesinde çalışanlara dışkı mikroskobisi tetkiki yapılır ve kıl kurdu veya başka parazitlere ait canlı ya da yumurta olup olmadığına bakılır. Parazit veya yumurtası varsa kişinin çalışmasına kısa süre ara verdirilir ve bu sürede tedavi olması yani parazitlerden arınması sağlanır.
Anal Dermatit
Makat bölgesinin en sık görülen hastalıklarından biridir. Hastaların büyük çoğunluğu hemoroid olduğu düşüncesiyle başvurur ancak hemoroidle ilişkisi olmayan bir hastalıktır. Anal dermatit bir tür kurdeşendir, Türkçede mayasıl olarak tanımlanmıştır. Makat bölgesininin en ağır, en inatçı kaşıntı sebebidir. Kaşıntı dışında bir çok bulgu vardır.Çeşitli sebepler gösterilse de genellikle hastalığın nedeni kesin olarak ortaya konamaz.
Anüste egzema yapan sebepler
– Tititzlik; bölgeyi temizlemek için sabun kullanmak cildi koruyan tabakayı yok eder – Çeşitli gıdalar;Patlıcan ve domates, çikolata, baharat tüketimi (özellikle karabiber) – Sentetik iç çamaşırı giymek. -Pudra kullanımı (pudra allerjisi olanlarda) -Dar kıyafet giymek
Anal dermetit belirtileri
– Anal bölgede özellikle geceleri artan kaşıntı. – Anüs ve civarında ıslaklık düzeyinde nemlilik. – Zaman zaman hafif kanama (kaşıntıyla olan tahrişten) – Bölge cildinde kalınlaşma ve sertleşme. -Ciltte oluklaşma şeklinde meme görünümü -Çamaşırı kirletecek düzeyde akıntıya benzer salgı. -Pis koku(dışkı kokusundan farklı) -Yapısal değişiklik, tahrişe bağlı hafif ağrı. -Cidin elastikiyetinin azalmasından kaynaklanan küçük çatlaklar. -Eşlik eden hastalıklar; fissür (çatlak), enfeksiyon, mantar, alleji, hemoroid,d sedef ve egzema.
Anal dermatit tedavisi
Öncelikle neden ortadan kaldırılmaya çalışılır. Pruzon merhem anal dermatit tedavisi için üretilen tek üründür. Kullanmaya başlandığı gün kaşıntı, ıslaklık azalmaya başlar, ertesi gün şikayetler düzelmiş olur ama cildin düzelmesi 3-10 günü bulabilir. Alternatif olarak kullanılabilecek kortizonlu merhemler ciddi yan etkileri sebebiyle en son seçenek olarak önerilir. Sorunun tekrar ortaya çıkmasını engellemek için yukarıda sayılan nedenler araştırılmalı asıl neden bulunup ortadan kaldırılmalıdır. Sebep engellenmediği sürece anal dermatit (mayasıl) tekrarlar, tekrarlaması durumunda aynı tedavi uygulanabilir. Özellikle sıcak yaz aylarında terleme arttığı için ciltteki sorun ve şikayetler artabilir bu durumlarda merhem kullanmaya ek olarak bir parça tuvalet kağıdı kalçaların arasına konulmalıdır. Kalçaların arasına konan peçete bölgenin nemini alır,cildin sürtünmesini engeller ve havalanmayı artırır. Yine yaz aylarında havuz, deniden çıkınca ıslak şortla oturmak yerine kuru şortla değiştirmek doğru bir davranış olur.
Merhabalar ben Atilla Kaya, genel cerrahi ve medikal estetik uzmanı olarak İstanbul Bakırköy’de hasta kabulüne devam ediyorum. Tıp eğitimim 1980-1986 yılları arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, uzmanlık eğitimimi ise İstanbul Eğitim Araştırma Hastanesinde tamamladım. Proktoloji alanında binlerce ameliyat tecrübem bulunmaktadır.